RODZAJ LITERACKI 

Rodzaj literacki jest elementarnym poziomem systematyzacji form literackich. W tradycji literaturoznawczej utrwalił się trójrodzajowy podział na: epikę, lirykę i dramat.


Podstawowe wyróżniki dotyczą:

• sposobu uzewnętrzniania się podmiotu literackiego w obrębie utworu,

• budowy świata przedstawionego (kompozycji),

• budowy językowo-stylistycznej (stylu dzieła literackiego).

W utworach epickich najważniejszym kryterium budowy jest obecność narratora, który prowadzi narrację, a więc opowiada o zdarzeniach, układających się w określoną fabułę.

Utwory liryczne charakteryzuje obecność podmiotu lirycznego, który w monologu lirycznym wyraża swoje uczucia oraz refleksje.

W utworach dramatycznych zaś wypadki rozgrywają się bezpośrednio w działaniu i dialogach postaci.

GATUNEK LITERACKI

Gatunek literacki to w klasyfikacji utworów literackich pojęcie podrzędne wobec rodzaju literackiego. Każdy gatunek w swojej definicji zawiera zespół reguł i zasad dotyczących budowy oraz sposobów wyrażania określonych treści, które w mniej lub bardziej ścisły sposób są realizowane w konkretnym dziele.


Poszczególne epoki w dziejach literatury tworzą repertuary gatunków literackich, z których niektóre uznawane są w danym czasie za współczesne, są dominujące i podlegają szybkiemu rozwojowi i upowszechnieniu.

Nauka o gatunkach zwana genologią, którą poprzez wprowadzenie zasad podziału gatunków literackich zapoczątkował Arystoteles, notuje przełom w epoce Romantyzmu. Wówczas rozpoczął się proces odchodzenia od ściśle pojętych podziałów gatunkowych w stronę swobody twórczej.

Prowadziło to do powstawania gatunków mieszanych, synkretycznych. Ich cechy pozwalały zaliczać je do dwóch lub trzech rodzajów literackich. Typowym urzeczywistnieniem tego zjawiska jest dramat romantyczny, zawierający w sobie partie epickie oraz liryczne (np. „Dziady” Adama Mickiewicza) czy ballada, gdzie w tok opowieści narratora wkomponowane są wypowiedzi postaci i nastrojowe partie liryczne (np. „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza, „Król olch” Johanna Wolfganga Goethego).

Pisarze współcześni chętnie nawiązują do gatunków historycznych, nie tyle w celu realizacji ich reguł, co raczej w celu ich polemicznego albo twórczego przetworzenia.