Pierre Boulle, Most na rzece Kwai

Powieść pt.: „Most na rzece Kwai” Pierra Boulle z 1952 roku jest już mocno zapomniana, choć niewątpliwie znamy wszyscy motyw muzyczny z oskarowego filmu w reżyserii Davida Leana z 1957 r. Melodia gwizdana w filmie przez żołnierzy brytyjskich wziętych do niewoli, mocno kontrastuje z dramatyczną sytuacją na podbitych przez Japończyków terenach Półwyspu Malajskiego.

Rozpoczęta 8 grudnia 1941 roku, a trwająca do 31 stycznia 1942 r. Bitwa Malajska obnażyła słabość Imperium Brytyjskiego. Alianckie wojska brytyjskie, indyjskie, australijskie i malajskie poniosły porażkę w konfrontacji z armią japońską. Użycie przez Japończyków w trudnych warunkach panujących w dżungli tzw. piechoty rowerowej pozwoliło im uzyskać przewagę. Poruszali się szybko i sprawnie transportując sprzęt wojskowy i zaskakując wojska alianckie. Zdobycie Półwyspu Malajskiego z jego główną silnie ufortyfikowaną twierdzą Singapur oraz strategicznymi zasobami kauczuku i cyny miało na celu stworzenie bazy wypadowej dla wojsk japońskich w celu dalszego podboju Holenderskich Indii Wschodnich i Oceanu Indyjskiego.

Kluczowe znaczenie dla realizacji planów podboju Indii i skrócenia drogi zaopatrzenia dla armii japońskiej miało wybudowanie Kolei Birmańskiej łączącej miasto Bangkok w Tajlandii i Rangun w Birmie o długości 415 kilometrów. Wybudowana przez Japonię w latach 1942-1943 linia kolejowa powstała dzięki wykorzystaniu przy budowie tysięcy alianckich cywilów i jeńców wojennych. Z uwagi na ilość ofiar, którą pochłonęła budowa linii kolejowej i licznych mostów, szacowaną na ponad 100 tysięcy cywilów i 16 tysięcy jeńców, otrzymała ona nazwę: Kolej Śmierci.


Opierając się częściowo na własnych doświadczeniach i przeżyciach, autor przedstawia historię jeńców budujących w 1943 roku most na rzece Kwai (Khwae Yai) w pobliżu miasta Kanchanaburi w Zachodniej Tajlandii.


Jednak nie sama historia jest tu istotna. Autor przedstawia konfrontację kulturową i psychologiczne postawy dwóch wrogów. Despotycznego pułkownika Saito, nadzorcę obozu jenieckiego, wyznającego zasady etyczne japońskich samurajów ujęte w kodeksie bushido. I najwyższego rangą brytyjskiego oficera pułkownika Nicholsona przewodzącego brytyjskim żołnierzom w niewoli, człowieka odpowiedzialnego, dla którego najważniejsza jest dyscyplina i etos pracy. Saito gardzi jeńcami, uważa ich za tchórzy, którzy poszli do niewoli zamiast honorowo popełnić samobójstwo. Nicholson natomiast traktuje ukończenie budowy mostu jak swój obowiązek, od którego zależy jego honor i lepszy los podopiecznych. Absurdalne poczucie obowiązku każe mu dokończyć budowę mostu, pomimo ekstremalnych warunków panujących w dżungli, opresji nieprzyjaciela i sprzeciwu żołnierzy oraz podejmowanych przez dowództwo brytyjskiej armii działań sabotażowych, mających na celu zniszczenie strategicznego mostu. Pułkownik Nicholson dąży do celu. Finał jest zaskakujący.


Francuski pisarz i dyplomata Pierre Boulle urodził się 20 lutego 1912 r. w Awinionie we Francji. W 1933 roku zdobył tytuł inżyniera renomowanej École supérieure d'électricité (Supélec). Do 1941 roku pracował na plantacji kauczuku w brytyjskiej posiadłości na Malajach. Po wybuchu wojny na Malajach służył dla aliantów. Jako szpieg o pseudonimie Peter John Rule, został schwytany w 1943 roku. W niewoli doświadczył niewolniczej pracy. Po wojnie wrócił do Francji. W 1963 roku napisał inna znaną i zekranizowaną powieść pt.: „Planeta małp”.